สำนวน “พอแย้มปากก็เห็นไรฟัน” ใช้ในการเปรียบเปรยถึง รู้ทันกัน ว่าจะพูดอะไร ว่ากำลังคิดอะไรอยู่
ที่มาของสำนวน มาจากพอเราแย้มปากก็เห็นไรฟัน ” ก็คือ พอเราเผยอริมฝีปากน้อยๆ ( แย้มปาก ) ก็จะทำให้มองเห็นไรฟัน ( แนวฟันตอนที่เหงือกหุ้ม ) ทันที เรียกว่า แย้มริมฝีปากปุ๊บก็มองเห็นไรฟันจึงนิยมนำเอาสำนวน ดังกล่าวมาใช้เปรียบเทียบถึงการรู้ทันนั่นเอง
- พอ หมายถึง (๑) ว. เท่าที่ต้องการ, ควรแก่ความต้องการ, เต็มเท่าที่จำเป็น, เต็มตามต้องการ, เช่น ในการเดินทางจะต้องเตรียมเงินไปเท่าไรจึงจะพอ
- แย้ม หมายถึง ก. เผยอ, คลี่, บานแต่น้อย ๆ, เช่น กุหลาบแย้มกลีบ, เผยอริมฝีปากน้อย ๆ ไม่ถึงกับยิ้ม เช่น พระพุทธเจ้าทรงแย้มพระโอษฐ์, แย้มพราย.
- ปาก หมายถึง (๑) น. ส่วนหนึ่งของร่างกายคนและสัตว์ อยู่ที่บริเวณใบหน้า มีลักษณะเป็นช่องสำหรับกินอาหารและใช้สำหรับเปล่งเสียงได้ด้วย
- ก็ หมายถึง สัน. แล้ว, จึง, ย่อม, เช่น พอหันหน้ามาก็พบเขา ทำดีก็ได้ดี.
- เห็น หมายถึง ก. อาการของตาที่ประสบรูป, ปรากฏแก่ตา, ปรากฏแก่ใจ, คิดรู้.
- ไรฟัน หมายถึง น. แนวฟันตอนที่เหงือกหุ้ม.
ตัวอย่างการใช้งาน สำนวน พอแย้มปากก็เห็นไรฟัน ในประโยค
1. คุณไม่ต้องพูดแก้ตัวเลย คนอย่างคุณพอแย้มปากก็เห็นไรฟันแล้ว2. คุณมาหาผมถึงบ้านแบบนี้ คงจะต้องมีเรื่องอะไรที่เดือดร้อนที่จะให้ผมช่วยเหลือใช่ไหม คนอย่างคุณ “ พอพอแย้มปากก็เห็นไรฟันหรือ พอแย้มปากก็เห็นไรฟัน ” แล้ว
3. เฉลิมกับนายชูวิทย์ ต่างมีอดีตพอฟัดพอเหวี่ยงกัน ทั้งสองจึงอยู่ในลักษณะ “ไก่เห็นตีนงู งูเห็นนมไก่” พออ้าปากก็เห็นลิ้นไก่สีคล้ำช้ำเลือดช้ำหนอง
4. เป็นผู้ชายหน้าตาน่ารักโคตรจะมุ้งมิ้งแต่นิสัยต่างกันริบลับ ชอบเพื่อน อยากได้เพื่อนมาเป็นเมียทำไงดีว่ะ จับปล้ำแม่ง เคยได้ยินสุภาษิตนี้ไหม " พอพอแย้มปากก็เห็นไรฟัน".
5. พวกนี้พอพอแย้มปากก็เห็นไรฟันอำนาจลาภยศ ผลประโยชน์ พอได้มาก็ยึดเกาะไว้อย่างแน่นเหนียว ไม่ยอมปล่อย ออกมาจ้อได้วันละ สามเวลา ว่างก็กราบชเลียร์ ...
6. ทหารผู้หากินกับการยึดอำนาจพอพอแย้มปากก็เห็นไรฟันอ้างว่ารักษาความสงบ จงรักภักดี แต่จริงๆแล้วช่วยพวกพ้องโกงกินชาติ
7. แกไม่ต้องพูดเลย แค่พอแย้มปากก็เห็นไรฟันแล้ว งูพิษอย่างแกไม่เคยซื่อสัตย์กับใคร
8. คุณไม่ต้องแก้ตัวเลย แค่พอแย้มปากก็เห็นไรฟันคุณแล้ว มาทำงานสายทุกวันแล้วอ้างแต่รถติด ทำไมไม่ออกจากบ้านให้เร็วขึ้นละ
9. เธอมันนิสัยอันธพาล ชอบรังแกเพื่อน ไม่ต้องมาแก้ตัวว่าเพื่อนทำร้ายเธอก่อนเลย คนอย่างเธอแค่อ้าปากครูก็เห็นลิ้นไก่แล้ว พรุ่งนี้เธอพาผู้ปกครองมาพบครูใหญ่ได้เลย
10. เปิดพอแย้มปากก็เห็นไรฟัน. ต้องการอะไรหรือเปล่า ... เธอต้องการอะไรจากฉัน ? เท่าที่เห็นก็คงพอรู้ทัน ... ข้อความที่ท่านได้อ่าน เกิดจากการเขียนโดยสาธารณชน และส่งขึ้นมาแบบอัตโนมัติ
11. นายธีระชัย ภูวนาถนรานุบาล อดีต รมว.การคลัง ได้โพสต์ข้อความในเพจเฟซบุ๊กในหัวข้อ "จะใช้บัตรคนจนอุดหนุนก๊าซ LPG? พอแย้มปากก็เห็นไรฟัน"
12. คนอย่างเธอ ไม่ต้องพอแย้มปากก็เห็นไรฟันเชื้อไม่ทิ้งแถว”
13. พอแย้มปากก็เห็นไรฟัน รู้เสียแต่แรกว่าจะพูดอะไร. พายเถิดพ่อพาย ตลาดจะวาย สายบัวจะเน่า สอนให้ขยันตื่นแต่เช้าแล้วรีบทำงาน มิฉะนั้นจะหมดโอกาส
อ้างอิง : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔