สำนวน พลั้งปากเสียศีล พลั้งตีนตกต้นไม้ ใช้ในการเปรียบเปรยถึง การที่จะพูดหรือทำอะไร โดยที่ไม่รู้จักระมัดระวังนั้นย่อมทำให้เกิดความเสียหาย.
ที่มาของสำนวน พลั้งปากเสียศีล พลั้งตีนตกต้นไม้ สำนวน พลั้งปากเสียศีล มาจากการพูดจาโดยไม่ทันระวังยั้งคิดนั้นอาจจะทำให้ผู้พูดนั้นเสียหายและเสียศีลได้ โดยการพูดคำหยาบหรือพูดโกหกนั้นผิดศีล 5 และประโยคที่ว่า พลั้งตีนตกต้นไม้ นั้นก็หมายถึงการปีนต้นไม้นั้นควรที่จะมีความระมัดระวังเป็นพิเศษ ถ้าพลั้งพลาดอาจจะตกต้นไม่จนบาดเจ็บอันตรายได้นั่นเอง ดังนั้นจึงได้มีการนำเอาสำนวน พลั้งปากเสียศีล พลั้งตีนตกต้นไม้ มาใช้เปรียบเทียบถึง การที่จะพูดหรือทำอะไร โดยที่ไม่รู้จักระมัดระวังนั้นย่อมทำให้เกิดความเสียหาย. นั่นเอง
- พลั้ง หมายถึง [พฺลั้ง] ก. พลาดโดยไม่ตั้งใจหรือไม่ทันคิด, มักใช้เข้าคู่กับคำ พลาด เป็น พลั้งพลาด หรือ พลาดพลั้ง.
- ปาก หมายถึง (๑) น. ส่วนหนึ่งของร่างกายคนและสัตว์ อยู่ที่บริเวณใบหน้า มีลักษณะเป็นช่องสำหรับกินอาหารและใช้สำหรับเปล่งเสียงได้ด้วย
- เสีย หมายถึง (๑) ก. เสื่อมลงไป, ทำให้เลวลงไป, เช่น เสียเกียรติ เสียศักดิ์ศรี เสียชื่อ
- ศีล หมายถึง (๑) [สีน] น. ข้อบัญญัติทางพระพุทธศาสนาที่กำหนดการปฏิบัติกายและวาจา เช่น ศีล ๕ ศีล ๘, การรักษากายวาจาให้เรียบร้อย, เป็นธรรมข้อ ๑ ในทศพิธราชธรรม (ดู ทศพิธราชธรรม) (ส. ศีล ว่า ความประพฤติที่ดี; ป. สีล).
- ตีน หมายถึง (๑) น. อวัยวะส่วนล่างสุดของคนหรือสัตว์ นับตั้งแต่ใต้ข้อเท้าลงไป สำหรับยืนหรือเดินเป็นต้น, โดยปริยายหมายถึงสิ่งอื่นที่มีลักษณะคล้ายคลึงเช่นนั้นหรือส่วนล่างของสิ่งบางอย่าง เช่น ตีนม่าน ตีนมุ้ง
- ตก หมายถึง (๑) ก. พลัดลง, หล่นลง, เช่น ตกบันได ตกต้นไม้
- ต้นไม้ หมายถึง น. คำรวมเรียกพืชทั่วไปโดยปรกติมีลำต้นใหญ่ มีกิ่งแยกออกไป เช่น ถนนสายนี้ปลูกต้นไม้ตลอด ๒ ข้างทาง.
ตัวอย่างการใช้งาน สำนวน พลั้งปากเสียศีล พลั้งตีนตกต้นไม้ ในประโยค
1. ดาราใหม่คนนี้เข้าตำราพลั้งปากเสียศีล พลั้งตีนตกต้นไม้จริงๆ เพิ่งเข้าวงการบันเทิงมาไม่ทันไรก็ไปตวาด มีเรื่องมีราวกับนักข่าวเสียแล้ว สงสัยจะดังได้ไม่นาน2. ดาราดังๆมักจะมีผู้จัดการไว้คอยรับงาน ไม่ใช่รับงานด้วยตนเองจนมั่วไปหมด มันจะกลายไปเป็น “ พลั้งปากเสียศีล พลั้งตีนตกต้นไม้ ”
3. เจ้าคุณธงชัยออกผ้ายันต์ให้ทหาร. พลิกคำพูดจากเดิมที่เคยประกาศ. "เลิกเป็นพระเกจิ". อา..โบราณว่า "พลั้งปากเสียศีล พลั้งตีนตกต้นไม้" ในวันนี้
4. พลั้งปากเสียศีล พลั้งตีนตกต้นไม้. พูดหรือทำอะไรโดยไม่ระมัดระวังย่อมเกิดความเสียหาย. เพียงเผลอปากพลาดพลั้ง, เสียศีล. เผลอประมาทพลาดตีน, ตกไม้.
5. ท่านที่เกิดวันศุกร์ วันนี้ทุกอย่างยังคงเปราะบางต้องระวัง “คนโบราณว่าพลั้งปากเสียศีลพลั้งตีนตกต้นไม้” ระวังทั้งในสายงานและเรือน.
6. รอดไปที! พนิดาส่ายหน้าพลางขำ นี่แหละนะที่เขาเรียกว่า พลั้งปากเสียศีล พลั้งตีนตกต้นไม้ พูดหรือทำอะไรโดยไม่ระมัดระวัง ย่อมเกิดความเสียหายขึ้นกับตน ...
7. “พลั้งปากเสียศีล พลั้งตีนตกต้นไม้” เป็นทุจริตอะไร ? ก. กายทุจริต ข. วจีทุจริต. ค. มโนทุจริต ง. ถูกทุกข้อ.
8. ว.วชิรเมธี ไม่ว่าดีหรือเลว เพราะถือว่าคนเรานั้น "ชั่วเจ็ดที ดีเจ็ดหน" ที่แก้ไขได้ก็ต้องให้โอกาส เว้นเสียแต่มีเรื่องคอขาดบาดตายเช่นวันนี้ จึงต้องยอมเขียนถึง ว.วชิรเมธี ซักครั้ง โบราณว่า..พลั้งปากเสียศีล พลั้งตีนตกต้นไม้ !”
