สำนวน เป็ดขันประชันไก่ ใช้ในการเปรียบเปรยถึง ผู้ที่มีความรู้น้อยแต่แต่อวดแสดงแข่งกับผู้ที่มีความรู้ความสามารถสูงมากกว่า
ที่มาของสำนวน เป็ดขันประชันไก่ มาจากการเปรียบเปรยระหว่างเป็ดและไก่โดยเป็นที่ทราบกันดีว่าไก่นั้นสามารถที่จะขันได้เสียงดัง และกังวานแต่เป็ดนั้นไม่สามารถที่จะขันได้ เป็ดสามารถที่จะร้องได้เพียงเสียงที่แหบๆเท่านั้นดังนั้นจึงนิยมได้นำเอาเป็ดที่ไม่สามารถขันได้ มาเปรียบเทียบกับคนที่มีความรู้น้อย กับไก่ที่สามารถขันได้กับคนที่มีความรู้มากและนั่นจึงเป็นที่มาของสำนวนไทยที่กล่าวว่า เป็ดขันประชันไก่
- เป็ด หมายถึง น. ชื่อสัตว์ปีกจำพวกนกขนาดเล็กถึงขนาดใหญ่ มีหลายวงศ์ ปากแบน ตัวมีหลายสี เช่น นํ้าตาล ขาว เขียว ขนาดเล็กกว่าห่าน มีพังผืดนิ้วแบบตีนพัดและตีนกลีบช่วยในการว่ายนํ้า ว่ายนํ้าเก่ง กินปลา พืชนํ้า และสัตว์เล็ก ๆ เฉพาะเป็ดที่เลี้ยงตามบ้านมีต้นตระกูลมาจากเป็ดหัวเขียว ( Anas platyrhynchosLinn.) ในวงศ์ Anatidae.
- ขัน หมายถึง ก. อาการร้องอย่างหนึ่งของไก่หรือนกบางชนิด เฉพาะในตัวผู้ เช่น ไก่ ไก่ฟ้า นกเขา ใช้เป็นสัญญาณติดต่อสื่อสารในสัตว์ประเภทเดียวกัน จะร้องมากในระหว่างฤดูผสมพันธุ์ หรือในเวลาจำเพาะเช่นเช้าตรู่.
- ประชัน หมายถึง ว. อาการที่แข่งขันเพื่อให้รู้ว่าใครจะแสดงได้ดีกว่าหรือเก่งกว่ากัน เช่น งิ้ว ๒ โรงประชันกัน อย่าเอาเป็ดขันประชันไก่, โดยปริยายหมายถึง อาการคล้ายคลึงเช่นนั้น เช่น เด็กร้องไห้ประชันกัน.
- ไก่ หมายถึง (๑) น. ชื่อสัตว์ปีกจำพวกนก มีหลายวงศ์ บินได้ในระยะสั้น หากินตามพื้นดิน ตกไข่ก่อนแล้วจึงฟักออกเป็นตัว ตัวผู้หงอนใหญ่และเดือยยาว ตัวเมียหงอนเล็กไม่มีเดือย เช่น ไก่ป่า ไก่ต๊อก ไก่ฟ้า
ตัวอย่างการใช้งาน สำนวน เป็ดขันประชันไก่ ในประโยค
1. ปล่อยให้เขาลงแข่งลีลาศครั้งนี้ไปเถอะ เขาเป็นแชมป์มาตั้ง 5 สมัย ขืนฉันเข้าไปร่วมแข่งด้วยคนอื่นจะมองว่าเป็ดขันประชันไก่เสียเปล่าๆ2. นี่มันเป็ดขันประชันไก่ชัดๆ เอาวงดนตรีน้องใหม่ไปแข่งกับวงดนตรีมืออาชีพที่มีประสบการณ์โชกโชน
3. เป็ดขันประชันไก่!!! เพราะอะไร?? ชีวิตคนเราถึงเปรียบเทียบกันไม่ได้!!!
4. ป้าเป้าแอบเล่าว่าแม่แก้วร้องร้าคร้าครวญไม่ตกลงปลงใจ แต่แม่เขาสิไม่ยอม พูดจาขึงขังจะตัดแม่ตัดลูกกัน 1 “ก็ข้าไม่ได้พลอดรักนี่นา อย่ามาหาความฤๅทําเป็นเป็ดขันประชันไก่ ...
5. เป็ดขันประชันไก่. ผู้มีความรู้ความสามารุน้อยแต่อวดแสดงแข่งกับผู้มีความรู้ความสามารถสูง. เป็ดอวดขันโก่ง, เลียนเสียง. อยากแข่งคอเทียบเคียง, ไก่บ้าง.
6. เป็ดขันประชันไก่ เล่นกับไฟไม่สร้างสรรค์. ศรศิลป์ไม่กินกัน เสือติดจั่นสิ้นตำรา. คนในมักอยากออก ส่วนคนนอกอยากเข้าหา. ขนมผสมน้ำยา กินน้ำตาไม่สู้ดี.
7. มีแต่ประเภทเป็ดขันประชันไก่ คือ เอานักบินมาอธิบาย เอานักวิชาการประมงมาวิจารณ์ เอานักพยากรณ์อากาศที่ถูกไล่ออกเพราะงาบซุปเปอร์คอม แถมลอกการบ้านอาจารย์วิทยาจุฬา.
8. สัตว์อีกชนิดหนึ่งที่คนไทยนิยมเลี้ยงเช่นเดียวกันกับไก่จนพูดกันติดปากว่าเป็น "เลี้ยงเป็ด เลี้ยงไก่" จนเป็ดกับไก่ดูจะเป็นสัตว์ที่คู่กัน ศักดิ์ศรีเท่าเทียมกัน จะด้อยกว่ากันก็ตอนขัน เพราะเป็ด ขันไม่ได้เหมือนไก่ จึงเกิดสำนวนว่า "เป็ดขันประชันไก่" ซึ่งหมายถึง การเอาสิ่งที่ด้อยกว่าไปประชัน กับสิ่งที่ดีกว่า อาจจะเป็นเพราะว่าหาสิ่งที่ดีเลิศไม่ได้ก็ต้องเอาสิ่งที่ด้อยกว่าไปประชัน เป็นการแก้ขัด ให้คนอื่นเห็นว่าเราก็มีเหมือนกัน
9. เป็ดขันประชันไก่ ความรู้น้อยแต่อยากสู้. คนแก่เฒ่าหัวงู ชอบหลอกเด็กเลวหนักหนา. ชักแม่น้ำทั้งห้า หว่านวาจาให้หลงเชื่อ. แก้แค้นเกลือจิ้มเกลือ แก้เผ็ดให้สาสมกัน.
อ้างอิงข้อมูล : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔