อยู่บ้านท่านอย่านิ่งดูดาย ปั้นวัวปั้นควายให้ลูกท่านเล่น หมายถึงอะไร ?
สำนวน สุภาษิตไทย ที่กล่าวว่า อยู่บ้านท่านอย่านิ่งดูดาย ปั้นวัวปั้นควายให้ลูกท่านเล่น นั้นหมายถึง การที่ไปอาศัยคนอื่นอยู่ ก็ควรทำตัวให้เป็นประโยชน์ รู้จักช่วยดูแลสิ่งต่างๆภายในบ้านเท่าที่จะทำได้ หากเห็นเขาทำงานกันก็กลับนั่งดูเฉย ๆ ไม่ได้เข้าไปช่วยเหลืออย่างที่ควรจะทำ แล้วกลายเป็นความหมายว่า ไม่ใส่ใจ ไม่ช่วยทำการงาน เช่น คำสอนแต่โบราณมีว่า “อยู่บ้านท่านอย่านิ่งดูดาย ปั้นวัวปั้นควายให้ลูกท่านเล่น” ซึ่งเป็นคำสอนให้มีความขยันและให้รู้จักเอาใจผู้ใหญ่ ผู้ที่มีบุญคุณแก่ตน. ไปอยู่บ้านใครก็ไม่เป็นคนเกียจคร้าน เอาแต่นั่งเฉย ๆ ควรจะทำงานไป แม้ว่าทำอะไรไม่ได้เพียงปั้นวัวปั้นควายทำของเล่นให้ลูกหลานเจ้าของบ้านเล่นก็ถือว่าเป็นสิ่งที่ควรทำ
- อยู่ หมายถึง [หฺยู่] ก. พัก, อาศัย, เช่น เขาอยู่บ้านหลังนี้
- บ้าน หมายถึง น. ที่อยู่ เช่น เลขบ้าน เจ้าบ้าน, สิ่งปลูกสร้างสำหรับเป็นที่อยู่อาศัย เช่น บ้านพักตากอากาศ บ้านเช่า, บริเวณที่เรือนตั้งอยู่ เช่น เขตบ้าน, หมู่บ้าน เช่น ผู้ใหญ่บ้าน, ถิ่นที่มีมนุษย์อยู่ เช่น สร้างเป็นบ้านเป็นเมือง.
- ท่าน หมายถึง ส. คำใช้แทนผู้ที่เราพูดด้วย เป็นคำกลาง ๆ หรือแสดงความเคารพ เป็นสรรพนามบุรุษที่ ๒, ใช้แทนผู้ที่เราพูดถึงด้วยความเคารพ เช่น ท่านไม่อยู่ คุณพ่อท่านหลับแล้ว หรือโดยไม่เจาะจง เช่น อย่าลักทรัพย์ท่าน เป็นสรรพนามบุรุษที่ ๓.
- อย่า หมายถึง [หฺย่า] ว. คำประกอบกริยาบอกความห้ามหรือไม่ยอมให้ทำการต่าง ๆ.
- นิ่ง หมายถึง ก. เฉย, ไม่กระดุกกระดิก, ไม่เคลื่อนไหว, เช่น นอนนิ่ง นํ้านิ่ง นั่งนิ่ง ๆ, เงียบ, ไม่ส่งเสียง, เช่น นิ่งเสีย อย่าร้อง, ไม่พูดจา เช่น ถามแล้วนิ่ง, ไม่แพร่งพราย เช่น รู้แล้วนิ่งเสีย.
- ดูดาย หมายถึง ก. เพิกเฉย, ไม่เอาเป็นธุระ, เช่น อยู่บ้านท่านอย่าดูดาย ปั้นวัวปั้นควายให้ลูกท่านเล่น.
- ปั้น หมายถึง (๑) ก. เอาสิ่งอ่อน ๆ เช่นขี้ผึ้งดินเหนียวเป็นต้นมาทำให้เป็นรูปตามที่ต้องการ เช่น ปั้นข้าวเหนียว ปั้นตุ๊กตา
- วัว หมายถึง น. ชื่อสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมชนิด Bos taurus Linn. ในวงศ์ Bovidae เป็นสัตว์เคี้ยวเอื้องขนาดใหญ่ กีบคู่ ลำตัวมีสีต่าง ๆ เช่น นํ้าตาล นวล เขาโค้งสั้น ไม่ผลัดเขามีเหนียงห้อยอยู่ใต้คอถึงอก ขนปลายหางเป็นพู่ ที่เลี้ยงเพื่อนำน้ำนมมาบริโภค เช่น พันธุ์โฮลสไตน์-ฟรีเซียน ที่ขุนเป็นวัวเนื้อ เช่น พันธุ์บรามัน, โค ก็เรียก, (ปาก) งัว.
- ควาย หมายถึง (๑) [คฺวาย] น. ชื่อสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมชนิด Bubalus bubalis Linn. ในวงศ์ Bovidae เป็นสัตว์เคี้ยวเอื้องขนาดใหญ่กีบคู่ ลำตัวสีดำหรือเทา เขาโค้งยาว ไม่ผลัดเขา ที่ใต้คางและหน้าอกมีขนขาวเป็นรูปง่าม ครึ่งล่างของขาทั้งสี่มีขนสีขาวหรือขาวอมเทา
- ลูก หมายถึง น. ผู้มีกำเนิดจากพ่อแม่ หรือโดยปริยายถือว่ามีฐานะเสมือนลูก, คำที่พ่อแม่เรียกลูกของตนโดยตรง หรือเรียกเด็กอื่นหรือผู้เยาว์กว่าผู้พูดหลายปีด้วยความรู้สึกรักและเอ็นดู เช่น ลูกกินยาเสียซิ, คำที่ลูกใช้แทนชื่อตนเวลาพูดกับพ่อแม่ด้วยความรักและเคารพ เช่น ลูกยังไม่ง่วงนอน
- เล่น หมายถึง ก. ทำเพื่อสนุกหรือผ่อนอารมณ์ เช่น เล่นเรือ เล่นดนตรี
ตัวอย่างการใช้งานสำนวน อยู่บ้านท่านอย่านิ่งดูดาย ปั้นวัวปั้นควายให้ลูกท่านเล่น
- ประยุทธเป็นเด็กต่างจังหวัด เมื่อเธอเข้าเรียนในมหาวิทยาลัย เธอต้องไปอาศัยอยู่บ้านของคุณอา ในตอนเย็นหลังเลิกเรียน มะนาวจะช่วยสอนการบ้านให้กับหลานๆ เพราะเธอยึดถือสุภาษิตไทยที่ว่า อยู่บ้านท่านอย่านิ่งดูดาย ปั้นวัวปั้นควายให้ลูกท่านเล่น
- อยู่บ้านท่านอย่านิ่งดูดายปั้นวัวปั้นควายให้ลูกท่านเล่น สำนวนนี้มีความหมายอธิบายอยู่แล้ว คือเมื่อ อาศัยอยู่บ้านใคร ก็อย่าอยู่เปล่า ควรช่วยทำงานทำการให้เป็นประโยชน์ต่อเขาบ้าง
- ก็น่าจะดี มีภาษิตว่า "อยู่บ้านท่านอย่านิ่งดูดาย ปั้นวัว-ปั้นควายให้ลูกท่านเล่น". เมื่อไม่ได้เป็นรัฐบาล ๗ พรรคค้าน ก็กินเงินประชาชน มีสิทธิพิเศษเหนือประชาชน
- ขณะที่บางคำมีครบทั้งวิธีการและการปฏิบัติ เช่น “อยู่บ้านท่านอย่านิ่งดูดาย ปั้นวัวปั้นควายให้ลูกท่านเล่น” หมายถึงให้มีสำนึกกับบุญคุณของบ้านที่เราอาศัย
- อยู่บ้านท่านอย่านิ่งดูดาย ปั้นวัว ปั้นควายให้ลูกท่านเล่น ชวนลูกสนุกเล่น กระตุ้นความคิด กิจกรรมการปั้นดนิน้ำมัน น้องศศิชอบมาก ตอนนี้เค้าเริ่มหัดปั้น สิ่งต่าง ๆ ตามจินตนาการของเขา
- อยู่บ้านท่านอย่านิ่งดูดาย ปั้นวัวปั้นควายให้ลูกท่านเล่น แต่ในขณะเดียวกันหลายต่อหลายคนเวลาที่อยู่บ้านตัวเองก็มองว่าจะไม่ทำอะไร
อ้างอิงข้อมูล : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔