สำนวน ผงเข้าตาตัวเอง ใช้ในการเปรียบเปรยถึง คนที่เมื่อปัญหาหรือความเดือดร้อนเกิดแก่ผู้อื่น ช่วยแก้ไขให้เขาได้ แต่เมื่อเกิดแก่ตน กลับแก้ไขไม่ได้ เหมือนกับการที่ผงเข้าตาเรานั้น ไม่สามารถที่จะแก้ไขเองได้ จะต้องขอความช่วยเหลือจากผู้อื่นด้วยเช่นกัน
ที่มาของสำนวน ผงเข้าตาตัวเอง ผงเข้าตาตัวเอง เป็นสำนวนที่มาจากการสังเกตคนที่มีผงเข้าตา มักจะให้ผู้อื่นมาช่วยเขี่ยผงออกให้ เพราะตนเองไม่สามารถเขี่ยออกเองได้ สำนวนนี้มีความหมายว่า มีความเดือดร้อนที่เกิดขึ้นกับตน แต่แก้ไม่ได้ มีนัยความหมายว่า ปรกติบุคคลนี้มักจะช่วยแก้ปัญหาให้ผู้อื่น ช่วยให้ผู้อื่นพ้นทุกข์ได้ เปรียบเหมือนช่วยเขี่ยผงที่เข้าตาผู้อื่น แต่เมื่อเกิดปัญหากับตนเองกลับไม่สามารถแก้ไขได้ เช่น อาจารย์ฝ่ายปกครองคนนี้ช่วยแก้ปัญหาให้นักเรียนได้เสมอ แต่พอลูกชายของตนมีปัญหากลับแก้ไม่ได้ ผงเข้าตาตัวเองแท้ ๆ นักสังคมสงเคราะห์บางคนช่วยแก้ปัญหาของคนอื่นไปทั่ว แต่ปัญหาของตัวเองแก้ไม่ได้ สามีก็ไปมีเมียน้อย ลูกก็ไปซิ่งรถเป็นเด็กแว้น เรียกว่าผงเข้าตาตัวเอง.
- ผง หมายถึง (๒) น. เศษสิ่งของเล็ก ๆ หรือละเอียดที่เหลือหรือร่วงจากวัสดุต่าง ๆ, มักเรียกว่า ขี้ผง หรือ เศษผง.
- เข้า หมายถึง (๑) ก. อาการที่เคลื่อนไปข้างในหรือทำให้เคลื่อนไปข้างใน เช่น เข้าบ้าน เข้าถํ้า เอาหนังสือเข้าตู้, เคลื่อนมาสู่, มาถึง, เช่น รถด่วนเข้า ๑๐ นาฬิกา พระศุกร์เข้า, สิง เช่น ผีเข้า เจ้าเข้า
- ตา หมายถึง น. พ่อของแม่, ผัวของยาย, ชายที่เป็นญาติชั้นเดียวกับพ่อของแม่หรือที่อายุรุ่นราวคราวเดียวกับตา, (ปาก) คำเรียกชายสูงอายุที่ตนไม่ค่อยเคารพนับถือ เช่น ตาเถร ตาแก่ หรือเรียกชายรุ่นราวคราวเดียวกันอย่างเป็นกันเอง เช่น ตาเกิ้น ตาโย่ง หรือเรียกเด็กชายที่ตนเอ็นดูรักใคร่ เช่น ตาหนู.
- ตัวเอง หมายถึง (ปาก) น. สรรพนามบุรุษที่ ๑ และบุรุษที่ ๒.
ตัวอย่างการใช้งาน สำนวน ผงเข้าตาตัวเอง ในประโยค
1. ผงเข้าตาตัวเอง. ผงเข้าตาตัวเอง เป็นสำนวนที่มาจากการสังเกตคนที่มีผงเข้าตา มักจะให้ผู้อื่นมาช่วยเขี่ยผงออกให้ เพราะตนเองไม่สามารถเขี่ยออกเองได้2. ผงเข้าตาตัวเองเอาออกอย่างไรดี? ถ้าลองวิธีข้างต้นแล้วยังไม่ได้ผล แนะนำให้คนข้างๆ ช่วยเอาออกให้นะเป็นวิธีที่ง่ายที่สุด ผงเข้าตาตัวเองเราเองมองไม่เห็นหรอกค่ะ บางครั้งเราก็ต้องให้คนอื่นที่เห็นมากกว่าเราเอาออกให้ เหมือนปัญหาบางปัญหาที่เกิดขึ้นในชีวิตเรา บางครั้งเราก็แก้เองไม่ได้แต่ถ้ามีเพื่อนที่ดีคอยให้คำแนะนำ คอยช่วยเหลือกัน ก็สามารถแก้ปัญหานั้นได้เป็นอย่างดี ดีกว่าเราหาทางออกเอง ลองผิดลองถูก กว่าจะได้ก็แย่..
3. ฉันนะพอเกิดเรื่องกับตัวเองทีไรเป็นว่าผงเข้าตาตัวเองทุกทีทั้ง ๆ ที่ปัญหาของคนอื่นกับแก้ไขได้; เวลาคนอื่นมีปัญหาอะไรเขาสามารถเข้าไปช่วยแก้ไขได้ตลอด.
4. ผงเข้าตาตัวเองเมื่อปัญหาหรือความเดือดร้อนเกิดแก่ผู้อื่น ช่วยแก้ไขให้เขาได้ แต่เมื่อเกิดแก่ตน กลับแก้ไขไม่ได้
5. ผงเข้าตาตัวเอง ถ้าไม่ผงเข้าตาตัวเองแบบนี้ ฉันคงไม่มาขอความช่วยเหลือนายหรอก
6. “ใกล้มองข้าม ห่างมองเห็น” สัจจะธรรมที่เตือนสติ ให้พวกเราได้คิด ไม่ต่างจากอาการ. “ผงเข้าตาตัวเอง” ต้องให้เพื่อน ช่วยเขี่ยออกให้ นั่นแหละ.
7. หน่อย พยายามจะใจเย็นที่สุด “ป้าจะพยายามจ้ะ ไม่คิดเลยว่าคนแก่อย่างป้า จะต้องให้เด็กอย่างดามาสอน”“อย่าเรียกว่าสอนเลยค่ะ เพราะบางทีผงเข้าตาตัวเอง .
8. ราศีเมถุนเป็นราศีที่ฉลาดเฉลียว แต่บางทีคุณก็จะมาตายน้ำตื้นในสิ่งที่เรียกว่า เส้นผมบังภูเขา หรือผงเข้าตาตัวเอง.
9. คงจะเป็นอย่างที่สุภาษิตว่า 'ผงเข้าตาตัวเองเขี่ยไม่ออก' ... คนจีนเชื่อกันว่าที่เราได้มาเที่ยวด้วยกันอย่างนี้ ก็เพราะมีวาสนาต่อกันนะลูก
แหล่งข้อมูลเพิ่มเติม สำนักงานราชบัณฑิตยสภา