สำนวน เกาะชายผ้าเหลือง เป็นสำนวน มีความหมายว่า อาศัยบุญจากการบวชเป็นภิกษุของลูกช่วยให้พ้นบาป. สำนวนนี้มีที่มาจากเรื่อง สุบินกลอนสวด ซึ่งเล่าว่า สุบินมีพ่อแม่เป็นคนใจบาป พ่อตายไปแล้วและเป็นเปรตอยู่ สุบินบวชเป็นเณร วันหนึ่งพญายมให้ยมทูตออกตรวจโลกมนุษย์และได้มาพบแม่ของสุบินนอนหลับอยู่ จึงนำตัวมาสอบประวัติและพบว่า นางไม่เคยทำบุญเลย พญายมจึงสั่งให้ลงโทษ แต่ขณะที่ไฟนรกกำลังจะไหม้นางนั้นนางเห็นแสงไฟเหมือนจีวรของลูกที่บวชเป็นเณรอยู่ ทันใดนั้นก็มีดอกบัวผุดขึ้นมารับและไฟนรกก็ดับไป เพราะนางนึกเห็นผ้าเหลืองของลูกชายจึงพ้นจากโทษที่กำลังจะได้รับ และเมื่อสุบินได้บวชเป็นภิกษุก็ช่วยพ่อให้พ้นจากการเป็นเปรต. เรื่องของสุบินกุมารทำให้ผู้ชายไทยเชื่อว่าเมื่อตนบวชจะทำให้ได้กุศล และพ่อแม่ได้อาศัยกุศลนั้นจึงพ้นบาป เกิดเป็นคำกล่าวว่า ลูกบวชให้พ่อแม่ได้เกาะชายผ้าเหลือง
- เกาะ หมายถึง ก. จับหรือยึดสิ่งใดไว้เพื่อทรงอยู่ เช่น นกเกาะกิ่งไม้ แมงมุมเกาะฝา, เอาสิ่งมีขอเป็นต้นเกี่ยวเข้ากับสิ่งอื่นเพื่อให้ติดอยู่ เช่น เอาขอเกาะต้นไม้, โดยปริยายหมายความถึงอาการที่เข้าไปติดแน่นอยู่ เช่น ปลิงเกาะ หรือเข้าเป็นหมู่หรือกลุ่มเดียวกัน เช่น ดินเกาะเป็นก้อน บินเกาะหมู่ วิ่งเกาะกลุ่ม
- ชาย หมายถึง น. ส่วนริมหรือปลายของสิ่งของบางอย่าง เช่น ชายผ้า ชายจีวร, ส่วนที่สุดเขต, ริม, เช่น ชายป่า ชายแดน ชายทะเล.
- ผ้าเหลือง หมายถึง (ปาก) น. จีวร เช่น เกาะชายผ้าเหลือง, เครื่องหมายแห่งพระพุทธศาสนา, พระพุทธศาสนา, ในความว่า ไม่เห็นแก่พระ ก็เห็นแก่ผ้าเหลืองเถิด.
ตัวอย่างการใช้งานสำนวน เกาะชายผ้าเหลือง ในประโยค
1. ความเชื่อที่ว่า เกิดเป็นลูกผู้ชายทั้งทีต้องบวชพระให้พ่อแม่สักครั้งในชีวิต เพื่อให้ท่านได้ เกาะชายผ้าเหลืองขึ้นสวรรค์ ท่านจะได้ขึ้นสวรรค์จริงไหม.2. บาปกรรมที่ทำมามันจะทำให้ตัวหนักจนเกาะไม่ไปน่ะสิครับ ถ้าจะเกาะชายผ้าเหลืองขึ้นสวรรค์นั่นคือเราต้องสะสมบุญบารมีและไม่มีบาปหนักมาถ่วง
3. ภาพสุดประทับใจ “ก่อนสิ้นใจได้เกาะชายผ้าเหลือง” ช่างภาพเล่านาทีประทับใจ รับจ้างถ่ายภาพงานบวชเห็นพ่อนาคตอบแทนบุญคุณของแม่ในวาระสุดท้าย.
4. ทำไมคนไทยถึงเชื่อว่าลูกชายบวชเป็นพระแล้วพ่อแม่จะได้เกาะชายผ้าเหลืองขึ้นสวรรค์ล่ะคะ ของแบบนี้เกาะกันไปได้ด้วยหรือ?
5. ลูกชายรีบบวชพระทดแทนคุณ หลังแม่ป่วยเป็นมะเร็งตับคาดอยู่ได้ไม่นาน จนวินาทีสะเทือนใจ แม่จับชายผ้าเหลืองสำเร็จ ก่อนหมดสติสิ้นลม.
6. เกาะชายผ้าเหลือง เกาะบุญลูกที่บวช ได้บุญจริงหรือ !!! (อ่านให้จบ แล้วท่านจะได้อะไรมากกว่าที่คิด) จริงหรือคนไม่มีลูกชาย คือคนไม่มีบุญ หรือไม่ได้บุญในเรื่องนี้ ประมาณว่า ไม่มีลูกชายกับเขา หรือมีก็ไม่ได้บวชในพระศาสนา แล้วต่างคิดเองไปว่าไม่สมบูรณ์ในชีวิตความเป็นพ่อเป็นแม่ จริงหรือ.
7. สองสามวันมานี้ยุ่งอยู่กับงานบวชของหลานครับ วันนี้บวชเสร็จแล้วครับ พ่อแม่ก็ได้เกาะชายผ้าเหลืองสมดังหวัง ผมนั่งฟังพระอุปัชฌาย์ตลอดการสอนพระใหม่ ..
8. ช่างภาพหนุ่ม เผยภาพเล่านาทีแสนประทับใจ ในงานถ่ายภาพอุปสมบทของหนุ่มรายหนึ่งที่ตั้งใจตอบแทนบุญคุณให้แม่ และได้เกาะชายผ้าเหลือง ...
9. ชีวิตของผู้ชายเกิดมาครั้งหนึ่งต้องบวชทดแทนคุณพ่อแม่ ซึ่งกลายเป็นธรรมเนียมปฏิบัติของไทยไปแล้ว หากลูกชายบวชพ่อแม่ก็ได้เกาะชายผ้าเหลืองขึ้นสวรรค์ ...
แหล่งข้อมูลเพิ่มเติม สำนักงานราชบัณฑิตยสภา
อ้างอิงข้อมูล : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔