สำนวน หนามยอกเอาหนามบ่งนั้น ใช้ในการเปรียบเปรยถึง การโต้ตอบในกรณีที่โดนกระทำด้วยวิธีการเดียวกันที่อีกฝ่ายกระทำกับเรา ซึ่งเป็นการเอาคืนหรือการแก้แค้นแบบเท่าทันกัน นั่นเอง
ที่มาของสำนวน หนามยอกเอาหนามบ่งนั้น หนาม คือ ส่วนแหลม ๆ ที่งอกออกจากต้นหรือกิ่งของต้นไม้บางชนิด เช่น หนามพุทรา หนามกุหลาบ ยอก หมายถึง ฝังอยู่ในเนื้อ หรือรู้สึกเจ็บแปลบคล้ายมีอะไรมาเสียดแทงอยู่. หนามยอก ในที่นี้หมายถึง หนามฝังอยู่ในเนื้อ ทำให้เจ็บแปลบ. โดยทั่วไป เมื่อถูกหนามตำ เราจะใช้ของแหลม ๆ เช่นเข็ม แทงที่เนื้อเพื่อสะกิดและเขี่ยเอาหนามออกมา อาการนี้เรียกว่า บ่งหนาม
ของแหลม ๆ ที่นำมาใช้บ่งนั้น แต่เดิมใช้หนาม จึงมีสำนวนว่า หนามยอกเอาหนามบ่ง หมายความว่า เมื่อถูกกระทำอย่างไร ก็ให้ตอบโต้ด้วยวิธีการทำนองเดียวกัน เช่น น้องสาวฉันกินข้าวเสร็จเป็นต้องทิ้งถ้วยชามไว้ ไม่ยอมล้างเองสักที คุณแม่เลยดัดนิสัยแบบหนามยอกเอาหนามบ่ง พอถึงเวลาอาหารก็เหลือแต่จานที่ยังไม่ได้ล้างไว้ให้ เขาจึงต้องไปล้างจานเอง
- หนาม หมายถึง น. ส่วนแหลม ๆ ที่งอกออกจากต้นหรือกิ่งของไม้บางชนิดเป็นต้น เช่น หนามงิ้ว หนามพุทรา.
- ยอก หมายถึง ก. ตำฝังอยู่ในเนื้อ เช่น หนามยอกเอาหนามบ่ง, รู้สึกเจ็บแปลบคล้ายมีอะไรมาเสียดแทง เช่น รู้สึกยอกอก, โดยปริยายหมายถึงอาการที่คล้ายคลึงเช่นนั้น เช่น หนามยอกอก.
- เอา หมายถึง ก. รับไว้ เช่น เขาให้ก็เอา
- บ่ง หมายถึง ก. ใช้ของแหลม ๆ แทงที่เนื้อเพื่อสะกิดหนองหรือหนามเป็นต้นที่ฝังอยู่ในเนื้อออก เช่น บ่งหนอง บ่งหนาม.
ตัวอย่างการใช้งานสำนวน หนามยอกเอาหนามบ่ง ในประโยค
1. น้องสาวฉันกินข้าวเสร็จเป็นต้องทิ้งถ้วยชามไว้ ไม่ยอมล้างเองสักที คุณแม่เลยดัดนิสัยแบบหนามยอกเอาหนามบ่ง พอถึงเวลาอาหารก็เหลือแต่จานที่ยังไม่ได้ล้างไว้ให้ เขาจึงต้องไปล้างจานเอง.2. หนามยอกเอาหนามบ่ง คนโบราณจึงนำมาเป็นสำนวนพูดถึงวิธีตอบโต้หรือแก้นิสัย หรือการกระทำของอีกฝ่ายด้วยวิธีเดียวกัน วิธีนี้แม้ทางการแพทย์ก็ใช้ เช่น การเอาเชื้อไวรัสหรือแบคทีเรียที่ผ่านวิธีการทางการแพทย์แล้วฉีดเข้าไปในร่างกาย เพื่อให้เกิดภูมิคุ้มกันโรคที่เกิดจากเชื้อนั้นๆ..
3. หนามยอกเอาหนามบ่ง! อับบาสลั่นจะเมินข้อตกลงสันติภาพ หลังอิสราเอลรื้อทำลายบ้านชาวปาเลสไตน์ .
4. อาการแบบนี้คือ"หนามยอกเอาหนามบ่ง". สังคมคุณแม่. มีนิทานมาเล่าให้ฟังขอความกรุณาช่วยวิเคราะห์ด้วยค่ะ สามีภรรยาน่าจะวัยทองทั้งคู่.
5. เมื่อเราเดินทางเข้าไปในป่า ถ้าหากถูกหนามตำเท้า ย่อมทำให้เกิด ความเจ็บปวด และเป็นทุกข์ วิธีที่จะปลดเปลื้องทุกข์ ให้หมดไปก็คือ ต้องเอาหนามนั้นออก มิฉะนั้น จะกลัดหนอง และอักเสบอย่างรุนแรง ยากแก่การรักษา.
6. เคยบ้างไหม เมื่อคุณจอดรถปิคอัพอยู่หน้าบ้าน แล้วถูกเด็กเตะลูกบอลโดนตัวถังด้านข้างกระบะจนยุบลงไป เมื่อลองพยายามใช้มือดันออกมา ก็ไม่มีพื้นที่มากพอ แนะนำให้ลองใช้ลูกบอลดูสิครับ อาจเป็นเจ้าลูกที่เตะมาโดนก็ได้ ก่อนอื่นต้องปล่อยลมออกให้หมดก่อน แล้วค่อยสอดเข้าไปในช่องตรงกลางผนัง ระหว่างตำแหน่งที่บุบ จากนั้นค่อยๆ สูบลมเข้าไป เมื่อลูกบอลพองออกก็จะไปดันรอยบุบให้กลับขึ้นมาดังเดิม.
7. “นวัตกรรมที่หนุนหลังไปสร้างทรัพย์สินคริปโต (crypto-assets) นั้นสามารถที่จะช่วยให้พวกเราควบคุมมันได้ หรือพูดอีกแบบหนึ่งก็คือ หนามยอกเอาหนามบ่งได้”
8. หนามยอกเอาหนามบ่ง คนเราเกิดมาทุกคน มีสิ่งหนึ่งติดตัวคู่กันมาทุกคนคือ"ตัวทุกข์" หลีกหนีอย่างไรก็ไม่พ้น พระพุทธเจ้าจึงทรงแนะวิธีจัดการกับทุกข์ไว้ให้เราทุกคน
อ้างอิง สำนักงานราชบัณฑิตยสภา