การแสดงท่าที “เอาหูไปนา เอาตาไปไร่” มักจะใช้พูดถึงคนที่แกล้งทำเป็นไม่รู้ไม่เห็นในเรื่องที่กำลังจะเกิดขึ้นหรือในเรื่องที่ได้เกิดขึ้น เอาหูไปนาเอาตาไปไร่ อาจจะไม่อยากเข้าไปเกี่ยวข้องด้วยเพราะกลัวจะนำความเดือดร้อนมาให้ตนเองหรือเพราะเห็นว่าเป็นพวกเดียวกันจึงแกล้งปล่อยให้ผ่านไปโดยไม่สนใจ ทำอย่างแนบเนียนคนอื่นก็ตำหนิตนเองไม่ได้
โดยความหมายของคำว่า เอาหูไปนา เอาตาไปไร่ ตรงตัวนั้นก็หมายถึง เอาหูไปนา ก็คือไม่ยอมรับฟัง หรือได้ยินในสิ่งที่เกิดขึ้น ไม่ว่าจะเป็นเรื่องอะไร ที่จริงคือรู้แต่ว่าแสร้งทำเป็นไม่รู้ ส่วนเอาตาไปไร่หมายถึง ทำทีเป็นไม่เห็นในสิ่งต่าง ๆเพิกเฉยที่จะเห็น หรือทำทีว่าเป็นมองไม่เห็น แต่จริง ๆแล้วเห็นและรับรู้
"เอาหูไปนา เอาตาไปไร่" ในสมัยก่อนนั้นมีที่มาจาก เมื่อเข้าสู่ฤดูกาลเพาะปลูกข้าวหรือทำไร่ เวลาทั้งหมดของเกษตรกรก็จะทุ่มให้กับงานในท้องไร่ท้องนา จนแทบไม่มีเวลาสนใจสิ่งอื่น คล้ายว่าไม่มี "หู" ไม่มี "ตา" เหลือรับรู้เรื่องอื่นใด ไม่เพียงแสดงถึงวิถีผู้คนกับการเกษตร ความเปรียบที่ว่ายังเป็นที่มาของคำพังเพย "เอาหูไปนา เอาตาไปไร่" สื่อความหมายถึง การแสร้งทำเป็นไม่รู้ไม่เห็น เพราะไม่อยากรับรู้ ปัจจุบันถูกใช้ในความหมายที่กว้างขึ้นถึงการละเลยหน้าที่
“เอาหูไปนา เอาตาไปไร่” ตรงกับสำนวนในภาษาอังกฤษที่ว่า “turn a blind eye” ซึ่งหมายถึง ทำไม่รู้ไม่เห็น ไม่สนใจ ซึ่งมีความคล้ายคลึงกับสำนวนไทย โดยความหมายตรงตัวของประโยค “turn a blind eye” หมายถึง คนตาบอด ซึ่งพวกเขาจะมองไม่เห็นอะไรอยู่แล้ว ดังนั้นการใช้งาน “เอาหูไปนา เอาตาไปไร่” ในภาษาอังกฤษจึงมักใช้ประโยคที่ว่า “turn a blind eye” (เทิร์น-อะ-บลายด์-อาย)
ตัวอย่างการใช้งานสำนวน “เอาหูไปนา เอาตาไปไร่” ในชีวิตประจำวัน
- นายกรัฐมนตรี ไม่สนใจน้ำท่วมที่จังหวัดอุบล ทำท่าที “เอาหูไปนา เอาตาไปไร่” ไม่ได้สนใจ กลับลงใต้ไปเยี่ยมนายสุเทพเทือกสุบันอย่างสบายใน
- บิณฑ์บันลือฤทธิ์ ได้โฟสถึงความเดือดร้อนของประชาชนในจังหวัดอุบลที่ประสบภัยน้ำท่วม โดยได้กล่าวว่า รัฐบาลไปอยู่ไหน ไม่สนใจ ด้วยการ “เอาหูไปนา เอาตาไปไร่”
- คุณครูให้การบ้านเด็กชายประวิตร แต่เขาไม่ให้ความสนใจ เหมือน “เอาหูไปนา เอาตาไปไร่”
- ประชาชนบางกลุ่มไม่สนใจกรณีผู้กองธรรมนัส ใช้วุฒิการศึกษาปลอม เพราะว่าเป็นเรื่องหยุมหยิม โดยการวางท่าที “เอาหูไปนา เอาตาไปไร่” ไม่ให้ความสำคัญกับข่าวดังกล่าว
- คุณพ่อบอกคุณแม่ว่าอยากซื้อรถใหม่ แต่คุณแม่ไม่สนใจฟัง ทำทีเป็น “เอาหูไปนา เอาตาไปไร่”
- ฟ้าใสไม่สนใจ เด็กชายขุนพล เพราะยังโกรธอยู่ ถึงแม้ขุนพลจะขอโทษแล้ว แต่ก็ทำทีเป็น “เอาหูไปนา เอาตาไปไร่” ไม่สนใจขุนพล
- พ่อสัญญาว่าจะซื้อของเล่นให้ลูกในวันเด็ก แต่พอถึงเวลากลับทำ “เอาหูไปนา เอาตาไปไร่”
- นักการเมืองไม่สนใจที่ประชาชนลงชื่อเพื่อขอแก้รัฐธรรมนูญรายมาตราที่ไม่เกิดประโยชน์ โดยวางท่า “เอาหูไปนา เอาตาไปไร่”
- ฝ่ายรัฐบาลไม่ให้ความสนใจปัญหาน้ำท่วมอย่างจริงจัง ไม่มีการวางแผนป้องกันระยะยาว มีแต่แก้ปัญหาเฉพาะหน้า และทำท่าที “เอาหูไปนา เอาตาไปไร่” เมื่อประชาชนเข้าไปติดตาม
- เด็กหญิงเรไรไม่ช่วยเพื่อนทำความสะอาดห้อง ทั้ง ๆที่เป็นเวรของตัวเอง กลับทำตัว “เอาหูไปนา เอาตาไปไร่” ไม่สนใจเสียอย่างนั้น
- ผู้ถือกฎหมายเอาหูไปนาเอาตาไปไร่ พวกพ้องเดียวกันปล่อยลอยนวล!ช่วยกันแชร์ "ตำรวจ ยศ พ.ต.ท."ยิงคนตาย ศาลตัดสินจำคุก แต่ปัจจุบันยังรับราชการอยู่.
- บางครั้งบางคราเราก็เอาหูไปนาเอาตาไปไร่ซะบ้าง (ไม่รับรู้เรื่องของชาวบ้าน) เพราะมันทำให้เรารู้สึกสบายใจรู้สึกดีสุด ๆ
- ก็เพราะพวกเรา เอาหูไปนา เอาตาไปไร่ แบบนี้ ถึงมีคนโกงกินอยู่ทุกวัน
- เชียงราย หนี้นอกระบบ ข่มขู่ก่อกวนหนักลูกหนี้อย่างต่อเนื่อง เจ้าหน้าที่เอาหูไปนา เอาตาไปไร่ หนี้นอกระบบ เกลื่อนเมือง
- ชี้สังคมไทยเต็มไปด้วยคนขี้ขลาดตาขาว เอาหูไปนาเอาตาไปไร่ เพิกเฉยต่อ ความอยุติธรรม.
- ทำไรก็ผิดทั้ง ๆที่ทำถูก และพอใช้สติคิดปัญญาก็เกิด ก็ พบว่า บางที่เราก็ควรเอาหูไปนาเอาตาไปไร่ มองเฉพาะส่วนที่อยากมอง ได้ยินเฉพาะส่วนที่อยากได้ยิน
- สามีและภรรยาเมื่อมีการปฏิสัมพันธ์กัน ควรจะปิดตาข้างหนึ่งและลืมตาข้างหนึ่ง ทำเป็นเอาหูไปนา เอาตาไปไร่บ้าง รู้จักทนต่อข้อบกพร่องของกันและกัน
- สหพันธ์ฟุตบอล ยุโรป (ยูฟ่า) ทำเป็นเอาหูไปนา เอาตาไปไร่ ยอมให้สโมสร เอซี มิลาน ผ่านการตรวจสอบความโปร่งใสทางการเงิน
- สามีภรรยาที่ดี จะต้องทำตัวฉลาดน้อยหรือแกล้งโง่,แกล้งทำเป็นเอาหูไปนา เอาตาไปไร่ ,อย่าพิสูจน์อะไรมากมาย นี่ถึงจะเรียกว่า "รักแท้".