สำนวนไทย พออ้าปากก็เห็นลิ้นไก่ หรือ พอแย้มปากก็เห็นไรฟัน นั้นใช้ในการเปรียบเปรยถึงการรู้ทันกัน รู้ทันในที่นี้หมายถึงรู้ว่าอีกฝ่ายกำลังคิดอะไรอยู่ และกำลังจะพูดอะไรออกมาเรียกได้ว่ารู้จักอีกฝ่ายเป็นอย่างดีว่าตื้นลึกหนาบางเป็นอย่างไร ไม่ว่าอีกฝ่ายกำลังจะคิด หรือจะทำอะไรอยู่นั้นก็จะสามารถเดาได้ และมักจะตรงด้วย
ที่มาของสำนวนพออ้าปากก็เห็นลิ้นไก่ นั้นมาจากการที่เราจะพูดและจะมีการอ้าปากขึ้นมาเราจะเห็น ลิ้นไก่ น. ติ่งบนเพดานอ่อนที่ยื่นลงมาในช่องปาก. ซึ่งถ้าเราอยู่ใกล้ชิด หรือรู้จักคนคนนั้นดีพอสมควรเราจะเห็นลิ้นไก่เขาตอนพูดเป็นประจำ ดังนั้นจึงมักรู้ว่าคิดอะไรอยู่นั่นเอง
พอ หมายถึง ว. เท่าที่ต้องการ, ควรแก่ความต้องการ, เต็มเท่าที่จำเป็น, เต็มตามต้องการ, เช่น ในการเดินทางจะต้องเตรียมเงินไปเท่าไรจึงจะพอ
- อ้าปาก หมายถึง ก. ทำให้เปิด, ทำให้แยกออก, ทำให้แบะออก, เช่น อ้าปาก.
- ก็ หมายถึง สัน. แล้ว, จึง, ย่อม, เช่น พอหันหน้ามาก็พบเขา ทำดีก็ได้ดี.
- เห็น หมายถึง ก. อาการของตาที่ประสบรูป, ปรากฏแก่ตา, ปรากฏแก่ใจ, คิดรู้.
- ลิ้นไก่ หมายถึง น. ติ่งบนเพดานอ่อนที่ยื่นลงมาในช่องปาก.
ตัวอย่างการใช้สำนวน พออ้าปากก็เห็นลิ้นไก่ ในประโยค
1. คุณมาหาผมถึงบ้านแบบนี้ คงจะต้องมีเรื่องอะไรที่เดือดร้อนที่จะให้ผมช่วยเหลือใช่ไหม คนอย่างคุณ “ พออ้าปากก็เห็นลิ้นไก่ หรือ พอแย้มปากก็เห็นไรฟัน ” แล้ว2. เฉลิมกับนายชูวิทย์ ต่างมีอดีตพอฟัดพอเหวี่ยงกัน ทั้งสองจึงอยู่ในลักษณะ “ไก่เห็นตีนงู งูเห็นนมไก่” พออ้าปากก็เห็นลิ้นไก่สีคล้ำช้ำเลือดช้ำหนอง
3. เป็นผู้ชายหน้าตาน่ารักโคตรจะมุ้งมิ้งแต่นิสัยต่างกันริบลับ ชอบเพื่อน อยากได้เพื่อนมาเป็นเมียทำไงดีว่ะ จับปล้ำแม่ง เคยได้ยินสุภาษิตนี้ไหม " พออ้าปากก็เห็นลิ้นไก่ ".
4. พวกนี้พออ้าปากก็เห็นลิ้นไก่ อำนาจลาภยศ ผลประโยชน์ พอได้มาก็ยึดเกาะไว้อย่างแน่นเหนียว ไม่ยอมปล่อย ออกมาจ้อได้วันละ สามเวลา ว่างก็กราบชเลียร์ ...
5. ทหารผู้หากินกับการยึดอำนาจพออ้าปากก็เห็นลิ้นไก่อ้างว่ารักษาความสงบ จงรักภักดี แต่จริงๆแล้วช่วยพวกพ้องโกงกินชาติ
6. แกไม่ต้องพูดเลย แค่อ้าปากก็เห็นลิ้นไก่แล้ว งูพิษอย่างแกไม่เคยซื่อสัตย์กับใคร
7. คุณไม่ต้องแก้ตัวเลย แค่อ้าปากผมก้เห็นลิ้นไก่คุณแล้ว มาทำงานสายทุกวันแล้วอ้างแต่รถติด ทำไมไม่ออกจากบ้านให้เร็วขึ้นละ
8. เธอมันนิสัยอันธพาล ชอบรังแกเพื่อน ไม่ต้องมาแก้ตัวว่าเพื่อนทำร้ายเธอก่อนเลย คนอย่างเธอแค่อ้าปากครูก็เห็นลิ้นไก่แล้ว พรุ่งนี้เธอพาผู้ปกครองมาพบครูใหญ่ได้เลย
9. เปิดปากก็เห็นลิ้นไก่. ต้องการอะไรหรือเปล่า ... เธอต้องการอะไรจากฉัน ? เท่าที่เห็นก็คงพอรู้ทัน ... ข้อความที่ท่านได้อ่าน เกิดจากการเขียนโดยสาธารณชน และส่งขึ้นมาแบบอัตโนมัติ
10. นายธีระชัย ภูวนาถนรานุบาล อดีต รมว.การคลัง ได้โพสต์ข้อความในเพจเฟซบุ๊กในหัวข้อ "จะใช้บัตรคนจนอุดหนุนก๊าซ LPG? อ้าปากก็เห็นลิ้นไก่"
11. คนอย่างเธอ ไม่ต้องอ้าปากก็เห็นลิ้นไก่ เชื้อไม่ทิ้งแถว”
12. 'หมอวรงค์' โต้ทนายปู แค่อ้าปากก็เห็นลิ้นไก่ ไล่ไปศึกษาเรื่องข้าวให้ดีก่อนออกมาชี้แจงสังคม.
13. นักการเมืองบางคนเข้าประเภทอ้าปากก็เห็นลิ้นไก่เพราะมุ่งหวังผลประโยชน์ของตัวเองมากกว่าประเทศชาติและมองอนาคตแล้วรัฐบาลที่มี 'บิ๊กตู่' นั้นมีแต่นักการเมืองมาแสวงหาประโยชน์ทั้งนั้น