สำนวนไทยมือถือสาก ปากถือศีล นั้นใช้ในการเปรียบเปรยถึงคนที่มักเสแสร้ง แสดงตัวเป็นคนดีมีศีลธรรมแต่ความจริงแล้วกลับเป็นคนที่ชอบประพฤติชั่ว ที่ทำความดีก็เพื่อที่จะทำเพื่อบังหน้าเท่านั้นให้คนอื่นมองว่าเป็นคนดี แต่จริง ๆแล้วเป็นคนเลวคนแบบนี้ไม่ควรคบหาด้วยเด็ดขาดเพราะว่าไม่มีความจริงใจกับใคร ทำอะไรมักเห็นแก่ตัว และประโยชน์ส่วนตนมากกว่าส่วนรวม มักสร้างภาพว่าเป็นคนดีเพื่อหวังที่จะหลอกเอาทรัพย์สินหรือ ผลประโยชน์จากบุคคลอื่น คนแบบนี้อันตราย อาจจะนำเรื่องเดือดร้อนมาให้สักวัน
ที่มาของสำนวน มือถือสากปากถือศีล นี้เป็นการเปรียบเปรยถึงคนที่ปากพูดแต่เรื่องศีลธรรม แต่ในมือกลับถือสากกะเบือเพื่อจะทำร้ายคนอื่น หรือมักกล่าวธรรม ศึกษาธรรมแต่ไม่น้อมประพฤติปฏิบัติตาม จึงเป็นเหตุให้เกิดสำนวน มือถือสาก ปากถือศีล มาเป็นข้ออ้าง ข้อแก้ตัว ในการเข้าข้างอกุศล กลบเกลื่อนความไม่ดีของตนเอง.เอาไว้ไม่ให้คนอื่นเห็น
- มือ หมายถึง น. อวัยวะส่วนหนึ่งของร่างกายอยู่ต่อจากปลายแขนประกอบด้วยฝ่ามือและนิ้วมือ สำหรับจับเป็นต้น, เรียกสิ่งหรืออุปกรณ์บางชนิดที่มีรูปร่างอย่างมือและใช้จับแทนมือได้ เช่น มือกล มือหุ่นยนต์
- ถือ หมายถึง ก. จับยึดไว้ในมือ เช่น ถือมีด ถือปืน ถือหนังสือ
- สาก หมายถึง น. เครื่องมือสำหรับตำอย่างหนึ่ง, คู่กับ ครก.
- ปาก หมายถึง น. ส่วนหนึ่งของร่างกายคนและสัตว์ อยู่ที่บริเวณใบหน้า มีลักษณะเป็นช่องสำหรับกินอาหารและใช้สำหรับเปล่งเสียงได้ด้วย
- ศีล หมายถึง (๑) [สีน] น. ข้อบัญญัติทางพระพุทธศาสนาที่กำหนดการปฏิบัติกายและวาจา เช่น ศีล ๕ ศีล ๘, การรักษากายวาจาให้เรียบร้อย, เป็นธรรมข้อ ๑ ในทศพิธราชธรรม (ดู ทศพิธราชธรรม) (ส. ศีล ว่า ความประพฤติที่ดี; ป. สีล).
ตัวอย่างการใช้งานสำนวนไทย “มือถือสาก ปากถือศีล” ในประโยค
1. พระบางรูป น่าเคารพเลื่อมใส มือถือสาก ปากถือศีล แต่พฤติกรรมเบื้องหลัง เป็นคนไม่ดี ทำผิดวินัยสงฆ์ บางรูปหลังจากได้เงินบริจาคจากญาติโยมจำนวนมากก็ย้ายวัดหนีบ้าง สึกบ้าง หรือยักยอกเงินบริจาค ฯลฯ2. เรื่องใดก็ตามที่มีเรื่องของอำนาจและผลประโยชน์เข้ามาเกี่ยวข้อง ก็คาดเดาได้ไม่ยาก ถึงพฤติกรรมของคนที่อยู่ในวงการหรือเกี่ยวข้องกับเรื่องนั้น แม้ภายนอกจะดูเป็นคนดี มีศีลมีธรรม แต่เชื่อได้เลยว่า จะมีไม่น้อยที่เป็นประเภท มือถือสาก ปากถือศีล เบื้องหน้าเป็นคนดี แต่เบื้องหลังเป็นคนชั่ว เพียงแต่จะชั่วมากหรือน้อยก็เท่านั้น
3. มือถือสากปากถือศีลโบราณว่า คนชั่วช้าน่าชังดังคำหมาย ภายนอกดีมีเสน่ห์เล่ห์มากมาย หน้าไม่อายภายในชั่วเมามัวใจ สร้างภาพตนคนนิยมชมว่าเด่น ให้คนเห็นเป็นคนดีที่ยิ่งใหญ่
4. จีนชี้หน้าบางชาติตะวันตก "มือถือสากปากถือศีล" กลางที่ประชุมลดโลกร้อน ประชุมสหประชาชาติว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ที่เมืองเดอร์บัน ประเทศแอฟริกาใต้ ได้ข้อตกลง ที่อาจนับได้เป็น “ความสำเร็จเล็กๆ”
5. จากการประท้วงรุนแรงซึ่งเกิดขึ้นในยุโรปและอเมริกาใต้ รวมทั้งวิธีรับมือของทางการ ทำให้สื่อรัฐจีนระบุว่า พวกรัฐบาลโลกตะวันตกนั้นเป็นพวกมือถือสาก ปากถือศีล
6. ประธานาธิบดีฟิลิปปินส์ด่าสหภาพยุโรปเป็นพวก 'มือถือสากปากถือศีล' และชูนิ้วกลางให้อีกฝ่ายในการแถลงสดผ่านโทรทัศน์
7. มือถือสาก ปากถือศีล เป็นการแสดงถึงการกล่าวธรรม ศึกษาธรรมแต่ไม่น้อมประพฤติปฏิบัติตาม หากพิจารณาในความเป็นจริงแล้ว กิเลสของสัตว์โลกมีมาก สะสมมาเนิ่นนาน
8. ทำเป็นว่ากล่าวคนอื่นว่าเป็นพวกไม่มีน้ำใจ ไม่เอื้อเฟื้อ ให้แก่เด็กกับชราเวลาขึ้นรถประจำทาง ทั้งๆที่ตัวเองก็ไม่เคยลุกให้คนอื่นนั่งแบบนี้มันมือถือสาก ปากถือศีลชัดๆ
9. เขาก็เป็นพวกมือถือสาก ปากถือศีลทำเป็นแสดงตัวว่าไม่สนับสนุนการทุจริตติดสินบน แต่จริงๆแล้วตำแหน่งที่เขาดำรงอยู่ทุกวันนี้ก็ติดสินบน ใช้เงินซื้อมานั่นแหละ
อ้างอิงข้อมูล : พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔